(ភ្នំពេញ)៖ លោកវេជ្ជបណ្ឌិត គួច ម៉េងលី អ្នកជំនាញផ្នែកសុខភាពសាធារណៈ នៅថ្ងៃទី៩ ខែឧសភា ឆ្នាំ២០២៥ បានបង្ហាញវិធីសាស្រ្តងាយៗ និងសាមញ្ញ ដើម្បីជួយអ្នកឱ្យដឹងពីរបៀបរកឱ្យឃើញ និងការពារជំងឺមហារីក ជាពិសេសសម្រាប់ការយល់ដឹង និងចំណេះដឹងអំពីសុខភាពសាធារណៈ។
វិធីសាស្រ្តរកឱ្យឃើញមហារីកទាន់ពេល (សញ្ញាព្រមាន និងការធ្វើតេស្ត)៖
១៖ យល់ដឹងអំពីសញ្ញាព្រមាន
* មានដុំពកនៅកន្លែងណាមួយនៃរាងកាយ (ជាពិសេសសុដន់ ក ពងស្វាស)
* ហូរឈាមខុសពីធម្មតា (តាមមាត់ ច្រមុះ ទ្វារមាស ទឹកនោម ឬលាមក)
* ក្អក ឬស្អកយូរ
* ឈឺដែលមិនជាសះស្បើយ
* បម្រែបម្រួលលើប្រជ្រុយឬដុំលើស្បែក (ទំហំ រូបរាង ឬពណ៌)
* ពិបាកលេបឬមានបញ្ហាក្នុងការរំលាយអាហារជាប់ជាប្រចាំ
* ស្រកទម្ងន់ភ្លាមៗឬអស់កម្លាំងល្ហិតល្ហៃ
គន្លឹះ៖ ប្រសិនបើរោគសញ្ញាព្រមានទាំងនេះមានរយៈពេលលើសពី២សប្តាហ៍ សូមទៅជួបគ្រូពេទ្យ។
២. សូមធ្វើការពិនិត្យនិងតាមដានជាប្រចាំ
* មហារីកសុដន់៖ ពិនិត្យខ្លួនឯងជារៀងរាល់ខែ ហើយស្ត្រីដែលមានអាយុលើសពី៤០ឆ្នាំគួរតែពិនិត្យសុដន់រៀងរាល់១ទៅ២ឆ្នាំម្តង។
* មហារីកមាត់ស្បូន៖ ស្ត្រីគួរតែធ្វើតេស្ត Pap smear ឬ ស្វែងរកវីរុស HPV រៀងរាល់៣ទៅ៥ឆ្នាំម្តង ចាប់ពីអាយុ២១ឆ្នាំ។
* មហារីកពោះវៀនធំ៖ អ្នកដែលមានអាយុលើសពី៤៥ឆ្នាំគួរតែធ្វើតេស្ដលាមកឬឆ្លុះពោះវៀនធំ។
* មហារីកថ្លើម៖ អ្នកដែលមានជំងឺរលាកថ្លើមប្រភេទ B ឬ C គួរតែធ្វើការពិនិត្យដោយអ៊ុលត្រាសោនឱ្យបានទៀងទាត់។
* មហារីកក្រពេញប្រូស្តាត៖ បុរសដែលមានអាយុលើសពី៥០ឆ្នាំគួរតែធ្វើតេស្តឈាម PSA ។
* មហារីកសួត៖ អ្នកជក់បារីឬអ្នកធ្លាប់ជក់បារីដែលមានអាយុលើសពី៥០ឆ្នាំឡើងគួរតែស្កេន CT សម្រាប់កម្រិតទាប។
ចំណាំ៖ ការរកឃើញទាន់ពេលវេលាអាចជួយសង្គ្រោះអាយុជីវិតយើងបាន។
៣. ចាក់ថ្នាំបង្ការ
* វ៉ាក់សាំង HPV៖ ការពារមាត់ស្បូននិងជំងឺមហារីកផ្សេងទៀតដែលបណ្តាលមកពីវីរុស HPV ។
* វ៉ាក់សាំងការពារជំងឺរលាកថ្លើមប្រភេទ B៖ ជួយការពារជំងឺមហារីកថ្លើម។
វិធីការពារជំងឺមហារីក (អ្វីដែលអ្នកអាចធ្វើបានជាប្រចាំថ្ងៃ)៖
១. ជៀសវាងការជក់បារីនិងថ្នាំជក់
* មានម្នាក់ក្នុងចំណោមមនុស្ស៣នាក់ស្លាប់ដោយសារជំងឺមហារីដែលបណ្តាលមកពីការជក់បារី។
* គន្លឹះ៖ កុំជក់បារីនិងស្រូបផ្សែងបារីពីអ្នកដទៃ។
២. បរិភោគអាហារសុខភាព
* ញ៉ាំផ្លែឈើ បន្លែ និងគ្រាប់ធញ្ញជាតិឱ្យបានច្រើន។
* ជៀសវាងបរិភោគសាច់កែច្នៃនិងសាច់ក្រហមច្រើនពេក។
* កំណត់កម្រិតអាហារដែលមានជាតិស្ករ ប្រៃ និងចៀន។
៣. រាងកាយសកម្ម
* ធ្វើចលនារាងកាយរបស់អ្នកយ៉ាងហោចណាស់ឱ្យបាន៣០នាទីក្នុងមួយថ្ងៃ។
* ការពារកុំឱ្យឡើងទម្ងន់ គឺកាត់បន្ថយហានិភ័យនៃជំងឺមហារីក។
៤. រក្សាទម្ងន់ប្រកបដោយសុខភាព
* ការលើសទម្ងន់បង្កើនហានិភ័យនៃជំងឺមហារីកជាច្រើន។
* មើលរង្វាស់ចង្កេះរបស់អ្នក ជាពិសេសតាមវ័យរបស់។
៥. កំណត់ការសេពគ្រឿងស្រវឹង
* ប្រសិនបើអ្នកពិសាគ្រឿងស្រវឹង សូមស្ថិតក្នុងកម្រិតមធ្យម (សម្រាប់ស្ត្រី១កែវក្នុងមួយថ្ងៃ និង២កែវសម្រាប់បុរស)។
៦. ការពារខ្លួនអ្នកពីពន្លឺព្រះអាទិត្យ
* នៅក្នុងម្លប់កំលុងពេលដែលមានពន្លឺថ្ងៃក្ដៅខ្លាំង។
* ប្រើឡេការពារកម្តៅថ្ងៃ និងពាក់មួក។
* កុំប្រើគ្រែដែលមានប្រព័ន្ធពន្លឺយូវីជំនួយធ្វើឱ្យស្បែកខ្មៅជំនួសពន្លឺព្រះអាទិត្យ។
៧. អនុវត្តការរួមភេទដោយសុវត្ថិភាព
* ប្រើស្រោមអនាម័យ និងកំណត់ចំនួនដៃគូរួមភេទ។
* ជួយការពារការឆ្លងវីរុស HPV និងជំងឺរលាកថ្លើម។
៨. ជៀសវាងការប៉ះពាល់ជាមួយនឹងសារធាតុគីមីដែលបង្កជាគ្រោះថ្នាក់
* ពាក់ម៉ាសឬឧបករណ៍ការពារនៅពេលប្រើប្រាស់ថ្នាំបាញ់សម្លាប់សត្វល្អិតឬសារធាតុគីមីឧស្សាហកម្ម។
* លាងផ្លែឈើនិងបន្លែឱ្យបានស្អាត។
៩. រកជំនួយផ្នែកវេជ្ជសាស្រ្តឱ្យបានទាន់ពេលវេលា
* កុំពន្យារពេលទៅជួបគ្រូពេទ្យនៅពេលមានអារម្មណ៍ថាមានអ្វីមួយខុសប្រក្រតី។
* ការព្យាបាលទាន់ពេលវេលាគឺនាំទៅរកភាពជាសះស្បើយ។
សូមជម្រាបថា ក្នុងពីធីប្រកាសដាក់ឱ្យអនុវត្តជាផ្លូវការ «ផែនការជាតិប្រយុទ្ធនឹងជំងឺមហារីក២០២៥-២០៣០» ក្រោមអធិបតីភាពសម្តេចបវរធិបតី ហ៊ុន ម៉ាណែត នៅថ្ងៃទី៥ ខែឧសភា ឆ្នាំ២០២៥ គឺមានរបាយការណ៍ថា ជារៀងរាល់ឆ្នាំប្រទេសកម្ពុជា មានអ្នកកើតជំងឺមហារីកថ្មីប្រមាណ ២០ ០០០ករណី។ ជាមួយគ្នានេះ រៀងរាល់ឆ្នាំ ប្រជាពលរដ្ឋប្រមាណ ១៤ ០០០នាក់ បានបាត់បង់ជីវិតដោយសារជំងឺនេះ ដែលតួលេខទាំងពីរនេះ ដែលត្រូវឆ្លុះបញ្ចាំងអំពីសារៈសំខាន់ និងភាពបន្ទាន់នៃការដែលត្រូវចាត់វិធានការទប់ស្កាត់៕
