(ភ្នំពេញ)៖ ប្រទេសអាស៊ាន សុទ្ធតែមានច្បាប់ដកសញ្ជាតិ ខណៈកម្ពុជាមិនទាន់មាននោះទេ។ ប៉ុន្តែ កម្ពុជាកំពុងដំណើរការនីតិវិធីកសាងច្បាប់ ធម្មនុញ្ញស្តីពីវិសោធនកម្មមាត្រា៣៣ នៃរដ្ឋធម្មនុញ្ញ ដើម្បីបើកផ្លូវ អនុញ្ញាតឲ្យមានការរៀបចំក្របខណ្ឌច្បាប់ សម្រាប់ការដកសញ្ជាតិខ្មែរ ចំពោះពលរដ្ឋខ្មែរណា ដែលបានប្រព្រឹត្តអំពើក្បត់ជាតិ ឬការធ្វើសកម្មភាពប៉ះពាល់ធ្ងន់ធ្ងរដល់ផលប្រយោជន៍កម្ពុជា និងប្រជាពលរដ្ឋខ្មែរដោយឃុបឃិត ជាមួយបរទេស។

ហេតុនេះហើយ បានជាថ្ងៃនេះ Fresh News សូមបង្ហាញពីច្បាប់ដកសញ្ជាតិរបស់ប្រទេសនៅអាស៊ាន៖

១៖ វៀតណាម
ច្បាប់ស្តីពីសញ្ជាតិវៀតណាម (Law on Vietnamese Nationality) ២០០៨ និងវិសោធនកម្ម ២០១៤ ផ្តល់អំណាចឲ្យប្រធានាធិបតីសម្រេចចិត្តលើការដកហូតសញ្ជាតិ ប្រសិនបើនរណាបានទទួលសញ្ជាតិដោយក្លែងបន្លំ ឬប្រើធ្វើឱ្យប៉ះពាល់ដល់សន្តិសុខជាតិ (fraud or harm national security)។ ចំណាំ៖ ការលះបង់សញ្ជាតិវៀតណាមដោយស្ម័គ្រចិត្តត្រូវបានអនុញ្ញាត ប៉ុន្តែការដកហូតគឺកម្រណាស់ ហើយត្រូវបានពិនិត្យយ៉ាងហ្មត់ចត់។

២៖ ថៃ
ច្បាប់សញ្ជាតិ (Nationality Act) ព.ស.២៥០៨ ដែលបានធ្វើវិសោធនកម្ម អនុញ្ញាតឲ្យដកហូតអ្នកចូលសញ្ជាតិ ឬសញ្ជាតូបនីយកម្ម (naturalized citizenship) ដោយសារភាពមិនស្មោះត្រង់, ប្រព្រឹត្តបទល្មើសព្រហ្មទណ្ឌ ឬការគំរាមកំហែងដល់សន្តិសុខជាតិ។ ឧទាហរណ៍៖ សញ្ជាតិថៃត្រូវបានដកហូតសញ្ជាតូបនីយកម្ម សម្រាប់មនុស្ស ដែលចូលរួមក្នុងការបះបោរប្រដាប់អាវុធ ឬការក្លែងបន្លំក្នុងការចូលសញ្ជាតិ។

៣៖ ម៉ាឡេស៉ី
រដ្ឋធម្មនុញ្ញសហព័ន្ធនៃប្រទេសម៉ាឡេស៊ី (Federal Constitution of Malaysia) អនុញ្ញាតឱ្យដកហូតសញ្ជាតិវិញ ប្រសិនបើបុគ្គលនោះធ្វើសកម្មភាពមិនស្មោះត្រង់ (Disloyaty) ចំពោះម៉ាឡេស៊ី (ឧទាហរណ៍. ចូលរួមជាមួយកងកម្លាំងប្រដាប់អាវុធសត្រូវ) និងទទួលបានសញ្ជាតិដោយការក្លែងបន្លំ ឬព័ត៌មានមិនពិត (fraud or false information)។ ជាមួយគ្នានេះ ពលរដ្ឋម៉ាឡេស៊ីដោយការចូលសញ្ជាតិ នឹងបាត់បង់សញ្ជាតិម៉ាឡេស៊ី ប្រសិនបើពួកគេទទួលបានសញ្ជាតិនៃប្រទេសមួយផ្សេងទៀត ឬប្រើប្រាស់សិទ្ធិណាមួយដែលផ្តល់ដោយសញ្ជាតិផ្សេងទៀតនោះ (ឧទាហរណ៍. ការប្រើលិខិតឆ្លងដែនបរទេស និងការបោះឆ្នោតឲ្យប្រទេសដទៃមិនមែនម៉ាឡេស៊ី។ ជាទូទៅ ម៉ាឡេស៊ីមិនឲ្យមានសញ្ជាតិច្រើនទេ។

៤៖ ឥណ្ឌូនេស៊ី
ច្បាប់លេខ១២/២០០៦ ស្តីពីសញ្ជាតិ (Law No. 12/2006 on Citizenship) ចែងអំពីលក្ខខណ្ឌនៃការបាត់បង់សញ្ជាតិ ដូចជា ការចូលរួមជាមួយយោធាបរទេសដោយគ្មានការអនុញ្ញាត, ការទទួលបានសញ្ជាតិមួយផ្សេងទៀតដោយស្ម័គ្រចិត្ត និងការប្រព្រឹត្តអំពើក្បត់ជាតិ (treason)។

៥៖ សិង្ហបុរី
រដ្ឋធម្មនុញ្ញសិង្ហបុរី (Constitution of Singapore) ផ្តល់សិទ្ធិឲ្យរដ្ឋាភិបាលដកហូតសញ្ជាតូបនីយកម្មមកវិញ បើនរណាម្នាក់ ទទួលបានសញ្ជាតិដោយការក្លែងបន្លំ (fraud), មិនស្មោះត្រង់ ឬជួយសត្រូវ (disloyal or aids enemy) និងប្រសិនបើរស់នៅក្រៅប្រទេសសិង្ហបុរី លើសពី ១០ឆ្នាំដោយមិនចុះឈ្មោះជាមួយស្ថានកុងស៊ុល។ ចំណាំ៖ សញ្ជាតិពីរមិនត្រូវបានអនុញ្ញាតទេ។ ការទទួលបានសញ្ជាតិមួយផ្សេងទៀតអាចនាំឲ្យបាត់បង់សញ្ជាតិសិង្ហបុរី។

៦៖ ហ្វីលីពីន
ច្បាប់ Commonwealth លេខ៦៣ ឆ្នាំ១៩៣៩ (Commonwealth Act No. 63, 1936) ចែងថា ការបាត់បង់សញ្ជាតិអាចកើតឡើងប្រសិនបើ ពលរដ្ឋ​ដែល​មាន​សញ្ជាតិ​ប្រព្រឹត្ត​អំពើ​ក្បត់ជាតិ ឬ​ភាព​មិន​ស្មោះត្រង់ (treason or disloyalty), ការក្លែងបន្លំ ឬការផ្តល់ព័ត៌មានខុសក្នុងការចូលសញ្ជាតិ (Fraud or misrepresentation in naturalization)។ ការបាត់បង់ដោយស្ម័គ្រចិត្ត៖ ពលរដ្ឋមានសញ្ជាតិពីរ ត្រូវតែជ្រើសរើសនៅអាយុ ១៨-២១ឆ្នាំ បើមិនអីចឹងទេអាចប្រថុយនឹងការបាត់បង់ដោយស្វ័យប្រវត្តិ។

៧៖ ប្រ៊ុយណេ
ច្បាប់សញ្ជាតិប្រ៊ុយណេ ឆ្នាំ១៩៦២ និងបានកែប្រែ (Brunei Nationality Act) ចែងថា ព្រះចៅស៊ុលតង់ អាចដកហូតសញ្ជាតិប្រសិនបើនរណាម្នាក់ ទទួលបានដោយការក្លែងបន្លំ (fraud), ការប្រព្រឹត្តដោយមិនស្មោះត្រង់ ឬដោយខុសច្បាប់ (disloyally or unlawfully) និងការបម្រើក្នុងវិស័យយោធាបរទេស ឬរដ្ឋាភិបាលបរទេស​ ដោយគ្មានការយល់ព្រម។

៨៖ ឡាវ
ច្បាប់សញ្ជាតិឡាវ ឆ្នាំ២០០៤ (Lao Nationality Law 2004) ចែងថា សញ្ជាតិអាចត្រូវបានដកហូតប្រសិនបើនរណាម្នាក់បានទទួលដោយការបោកបញ្ឆោត (deception) និងបុគ្គល​ប្រព្រឹត្ត​ផ្ទុយ​នឹង​ផលប្រយោជន៍​ជាតិ (against national interests)។

៩៖ មីយ៉ាន់ម៉ា
ច្បាប់ស្តីពីសញ្ជាតិ ឆ្នាំ១៩៨២ (1982 Citizenship Law) អនុញ្ញាតឲ្យដកហូតសញ្ជាតូបនីយកម្ម ឬអ្នកមានសញ្ជាតិមីយ៉ាន់ម៉ាមិនពេញលេញ (naturalized or associate citizenship) ក្នុងករណីភាពមិនស្មោះត្រង់ (Disloyalty), ការធ្វើសេចក្តីថ្លែងការណ៍មិនពិត (False statements) និងការធ្វើសកម្មភាពប្រឆាំងនឹងរដ្ឋ (Acting against the state)។ បញ្ហាជនជាតិ៖ ជនជាតិរ៉ូហ៊ីងយ៉ា ត្រូវបានដកចេញពីសញ្ជាតិពេញលេញ ហើយច្បាប់ត្រូវបានរិះគន់ចំពោះការរើសអើងជនជាតិនេះ។

១០៖ កម្ពុជា
បច្ចុប្បន្ន រដ្ឋធម្មនុញ្ញកម្ពុជា ឆ្នាំ១៩៩៣ មិនអនុញ្ញាតឲ្យដកសញ្ជាតិខ្មែរទេ។ ប៉ុន្តែ កន្លងមកខ្មែរធ្លាប់មានច្បាប់អនុញ្ញាតឲ្យដកសញ្ជាតិ។ យោងតាមហ្វេសប៊ុកសម្តេចតេជោ ហ៊ុន សែន ប្រធានព្រឹទ្ធសភា បានឲ្យដឹងថា ច្បាប់ដកសញ្ជាតិខ្មែរ មិនមែនជារឿងថ្មីសម្រាប់កម្ពុជានាពេលនេះទេ គឺមាននៅក្នុងសម័យសង្គមរាស្រ្តនិយម។ សម្តេចតេជោ បានថ្លែងថា សម្តេចទើបរកឃើញឯកសារច្បាប់ចំនួនពីរ ស្តីពីការ «ដក/បាត់សញ្ជាតិខ្មែរ» ចំពោះជនទាំងឡាយដែលបានប្រព្រឹត្តិទង្វើបំផ្លាញប្រយោជន៍ជាតិ។ សម្តេចតេជោ បានបង្ហាញឯកសារចំនួន២ ដែលបង្ហាញពីចំណាត់ការតាមផ្លូវច្បាប់អំពីការដកហូតសញ្ជាតិខ្មែរក្នុងសម័យសង្គមរាស្រ្តនិយម គឺទី១៖ ព្រះរាជក្រមដែលប្រកាសឲ្យប្រើច្បាប់ស្តីពីការបាត់សញ្ជាតិខ្មែរ ថ្ងៃទី១៦ ខែតុលា ឆ្នាំ១៩៦៨ និងទី២៖ ក្រមរដ្ឋប្បវេណី មាត្រា២៥-ស្នួន (ដកស្រង់ចេញពីព្រះរាជក្រមលេខ ៣៩៧ ន.ស.២៦-១០-៥៩) ឆ្នាំ១៩៦៧។ ព្រះរាជក្រម ឆ្នាំ១៩៦៨ ច្បាប់ស្តីពីការបាត់សញ្ញាតិខ្មែរ ក្នុងមាត្រាមួយ បានចែងថា «អាចបាត់សញ្ញាតិខ្មែរ ខ្មែរណាដែលតុលាការបានកាត់ទោសយ៉ាងតិចត្រឹមទោសឧក្រិដ្ឋថ្នាក់ទី១ ពីបទវិទ្ធស្សនា ក្បត់ជាតិឬប្រទូសរ៉ាយនឹងការសុខសាន្តខាងក្នុង ឬខាងក្រៅរដ្ឋ»។ ក្រមរដ្ឋប្បវេណី ឆ្នាំ១៩៦៧ មាត្រា២៥ ស្ទួន (ចំណុច៣) បានថែងថា «ជនជាតិខ្មែរដែលនៅបរទេស ហើយប្រកែកមិនព្រមចូលមក ធ្វើទាហានក្នុងកងទ័ពខ្មែរ, ទាហានខ្មែរ ដែលរត់ទៅបរទេស, ទោះបីក្នុងពេលមានសន្តិភាពក៏ដោយ និងជនជាតិខ្មែរ, ក្រោយដែលបានប្រព្រឹត្តបទប្រទុស្សរ៉ាយ នឹងសេចក្តីសុខសាន្ត ក្នុងព្រះនគរ និងក្រៅព្រះនគរហើយ រត់ទៅជ្រកនឹងបរទេសដើម្បីនឹងបន្តសកម្មភាព វិទ្ធស្សនាតទៅទៀត»៕

ប្រភព៖

* UNHCR – Nationality Laws in ASEAN (2022)
Comparative overview of nationality laws and statelessness in Southeast Asia

* GLOBALCIT – Global Database on Modes of Loss of Citizenship (2021)
Provides legal texts and analysis on how citizenship is lost across countries

* ASEAN Legal Information Centre
Official repository for ASEAN country legal frameworks, including nationality acts

* Amnesty International – Statelessness and Citizenship in Southeast Asia (2020)
Reports on citizenship issues and exclusion, especially regarding Myanmar, Thailand, and Malaysia

* FAOLEX Database – Legal Texts on Citizenship
UN FAO’s database of legal frameworks, includes country-specific nationality laws

* Facebook: Samdech Hun Sen of Cambodia