(កាលីហ្វ័រញ៉ា)៖ ក្រុមអ្នកវិទ្យាសាស្ត្រមកពីសាកលវិទ្យាល័យនានានៅអាមេរិក និងអង់គ្លេសបានបញ្ចេញលទ្ធផលសិក្សាថ្មីមួយ ដោយពន្យល់អំពីមូលហេតុដែលស្នូលដែករាវក្តៅនៃភពផែនដីយើង ស្ថិតនៅក្នុងជម្រៅទៅក្នុងដីរហូតដល់ ២,៨០០គីឡូម៉ែត្រនោះ អាចបង្កឲ្យដែនកម្លាំងម៉ាញេទិចផែនដី ផ្លាស់ប្តូរលឿនជាងការគិតពីមុនរហូតដល់ ១០ដង។ នេះបើតាមការចេញផ្សាយដោយសារព័ត៌មាន Sky News នាព្រឹកថ្ងៃអង្គារ ទី០៧ ខែកក្កដា ឆ្នាំ២០២០។
ការសិក្សាខាងលើនេះបានរកឃើញថា ដែនម៉ាញេទិចភពផែនដី មានការផ្លាស់ប្តូរទិសដៅកម្រិត ២.៥ដឺក្រេក្នុងមួយឆ្នាំៗ អស់រយៈកាល ៣៩,០០០ឆ្នាំមកហើយ ដែលវាពិតជាលឿនជាងអ្វី ដែលក្រុមអ្នកវិទ្យាសាស្ត្រធ្លាប់បានសន្និដ្ឋានកាលពីមុនឆ្ងាយណាស់។ ស្នូលរបស់ភពផែនដីយើង ដែលជាសារធាតុដែករាវដ៏មហាសែនក្តៅ អាចផលិតថាមពលម៉ាញេទិច ប្រៀបដីដូចជាចរន្តអគ្គិសនី បញ្ចេញទៅក្នុងទីអវកាសនៅជុំវិញភពផែនដី ដោយវាក្លាយជាខែលដ៏រឹងមាំក្នុងការការពារការជះរលកវិទ្យុសកម្មដ៏គ្រោះថ្នាក់ពីពន្លឺព្រះអាទិត្យ ទើបជីវិតសត្វ និងរុក្ខជាតិនានាលើភពផែនដី អាចរក្សាវត្តមានបានមកទល់នឹងសព្វថ្ងៃនេះ។
សម្រាប់ឧទាហរណ៍យ៉ាងច្បាស់នៃការផ្លាស់ប្តូរដែនម៉ាញេទិច ដ៏រហ័សរបស់ភពផែនដីនោះ គឺការចុះខ្សោយដែនម៉ាញេទិច នៅចន្លោះទ្វីបអាមេរិកភាគកណ្តាល និងមហាសមុទ្រអាត្លង់ទិក ដែលក្រោយមកបាតុភូតនេះ ត្រូវបានក្រុមអ្នកវិទ្យាសាស្ត្រដាក់ឈ្មោះឲ្យថា Laschampt event ឬកំឡុងពេលខ្លីនៃការចល័តប្តូរទិសនៃដែនម៉ាញេទិចផែនដី។ អំឡុងពេលនៃការផ្លាស់ប្តូរទិសដែនម៉ាញេទិចដ៏រហ័ស ដែលនាំទៅរកការធ្លាក់ចុះកម្លាំងម៉ាញេទិចនៅតំបន់មួយចំនួនខុសពីធម្មតាបែបនោះហើយ ទើបធ្វើឲ្យសារធាតុវិទ្យុសកម្មមានឱកាសជ្រៀតចូលក្នុងភពផែន ហើយភស្តុតាងត្រូវបានបង្ហាញយ៉ាងច្បាស់ តាមរយៈសំណល់ធាតុវិទ្យុសកម្មពីព្រះអាទិត្យនៅក្នុងដុំទឹកកកអាយុរាប់ម៉ឺនឆ្នាំលើផែនដី។
ទោះបីជាការសិក្សាអំពីបម្រែបម្រួលនៃដែនម៉ាញេទិចផែនដី ត្រូវបានធ្វើឡើងតែតាមរយៈផ្កាយរណប ប៉ុន្តែមួយរយៈចុងក្រោយនេះ ក្រុមអ្នកវិទ្យាសាស្ត្របានរកឃើញលទ្ធផលច្រើនអនេក។ លទ្ធផលដ៏គួរឲ្យរន្ធត់នោះ គឺដែនម៉ាញេទិចភពផែនដីបានបាត់បង់ឥទ្ធិពលប្រមាណ ១០%ជាមធ្យម នៅក្នុងរយៈពេល ២០០ឆ្នាំចុងក្រោយនេះ ហើយយើងអាចស្មានដឹងរឿងនេះតាមរយៈតំបន់ដែលមានការចុះខ្សោយខ្លាំងជាងគេ នោះគឺស្ថិតនៅមហាសមុទ្រអាត្លង់ទិកខាងត្បូង ចន្លោះទ្វីបអាមេរិកខាងត្បូង និងអាហ្វ្រិក។
តំបន់ចន្លោះទ្វីបទាំងពីរខាងលើនេះ ត្រូវបានគេកំណត់ឈ្មោះរួចមកហើយនោះគឺ South Atlantic Anomaly បានធ្លាក់ចុះកម្លាំងម៉ាញេទិចខ្លាំងនៅអំឡុង ៥០ឆ្នាំចុងក្រោយនេះ ដោយវាបានចល័តប្តូរទៅកាន់ទិសខាងលិចវិញ។ ឥឡូវនេះបណ្ឌិត គ្រីស ដេវីស (Chris Davies) នៃសាកលវិទ្យាល័យ លីដស៍ (Leeds) និងជាសាស្ត្រាចារ្យនៃសាកលវិទ្យាល័យ California សិក្សាអំពីមហាសមុទ្រ បានស្វែងយល់អំពីបម្រែបម្រួល នៃខែលការពារជាតិលើផែនដី។
តាមរយៈការប្រើប្រាស់កម្មវិធីកុំព្យូទ័រ វិភាគអំពីចលនាបម្រែបម្រួលនៃដែនម៉ាញេទិចក្នុងរយៈពេល ១០០,០០០ឆ្នាំចុងក្រោយនេះ បណ្ឌិត Chris Davies និងក្រុមការងារបានរកឃើញថា ចលនាប្រែប្រួលខាងលើនេះ មានល្បឿនលឿនជាង ១០ដង លើសពីការគណនាពីមុន។ បណ្ឌិត Chris Davies ថែមទាំងបានបញ្ជាក់ទៀតថា ការប្រែប្រួលដ៏រហ័សនៃទិសដែនម៉ាញេទិច បានចេញលទ្ធផល តាមរយៈការធ្វើឲ្យតំបន់ណាមួយចុះខ្សោយខ្លាំងដូច South Atlantic Anomaly ជាឧទាហរណ៍ស្រាប់។
យ៉ាងណាក៏ដោយ សម្រាប់បម្រែបម្រួលដែនម៉ាញេទិចកាន់តែលឿនខ្លាំង នៅក្នុងរយៈពេល ៤០០ឆ្នាំចុងក្រោយនេះ គឺក្រុមអ្នកវិទ្យាសាស្ត្រមិនទាន់មានការពន្យល់នោះឡើយ ព្រោះការសិក្សាកំពុងបន្តទៅមុខទៀត ជាពិសេសគឺទៅលើចលនានៃស្នូលរបស់ភពផែនដី ដែលជាកម្លាំងចលករដ៏សំខាន់បំផុត នៃការបង្កើតឲ្យមាននូវកម្លាំងម៉ាញេទិច៕
